Polski (PL)Niemiecki (DE)Angielski (EN)
Informacje o produktach: +48 509 940 633 | Obsługa zamówień: +48 512 999 218
0

Neuroróżnorodność – różnice, które warto zrozumieć

30 kwietnia 2025
Zauważalne jest coraz większe znaczenie neuroróżnorodności w kontekście nauki, edukacji oraz rynku pracy. Odnosi się ona do naturalnych różnic w funkcjonowaniu ludzkiego mózgu, a tym samym obejmuje całe spektrum różnorodnych sposobów przetwarzania informacji, uczenia się i interakcji społecznych. Koncepcja neuroróżnorodności podkreśla, że osoby z takimi cechami jak ADHD, autyzm czy dysleksja nie są zaburzone, lecz posiadają odmienne style myślenia. Tym samym mogą wnosić unikalną wartość do społeczeństwa, pomagając pozostałym myśleć w inny sposób.

Właściwe zrozumienie neuroróżnorodności jest podwaliną do budowania bardziej inkluzywnego świata. Dotyczy to zatrudnienia, projektowania przestrzeni publicznych i komunikacji, ale przede wszystkim edukacji. Obecnie niestety wiele osób neuroatypowych zmaga się z niezrozumieniem i brakiem dostosowania otoczenia do ich potrzeb, a to, jak podkreśla psycholog Mateusz Nesterok, wywołuje często zbędne trudności w funkcjonowaniu tych osób.

Dlaczego neuroróżnorodność jest ważna?

Neuroróżnorodność to stosunkowo nowy termin stworzony w latach 90. XX wieku przez socjolożkę Judy Singer. Opisuje on różnice w sposobie funkcjonowania mózgu jako naturalny element ludzkiej populacji, a nie jako odchylenie od normy. Oznacza to, że osoby z autyzmem, ADHD, dysleksją czy zespołem Tourette’a, ale też innymi różnicami neurologicznymi nie są zaburzone. Po prostu tacy ludzie funkcjonują inaczej niż większość populacji.

Jednym z kluczowych założeń neuroróżnorodności jest przekonanie, że różne sposoby przetwarzania informacji, uczenia się i nawiązywania relacji mogą wnosić dużą wartość do społeczeństwa, a więc powinno ono z niej korzystać. Tradycyjne podejście do neuroatypowości skupiało się na swoistym naprawianiu osób, które nie wpisują się w standardowe wzorce. Dziś coraz częściej mówi się o dostosowaniu otoczenia i metod pracy do ich unikalnych umiejętności i potrzeb.

Istotnymi przykładami wartości płynących z neuroróżnorodności może być kreatywne myślenie osób z ADHD, analityczne podejście autystów czy niezwykła pamięć osób z zespołem Aspergera. Dlatego też firmy, szkoły i organizacje społeczne, które rozumieją i doceniają te różnice, mogą zdecydowanie lepiej korzystać z pełnego potencjału wszystkich ludzi.

Jakie są formy neuroróżnorodności?

Najczęściej mówi się o spektrum autyzmu, które obejmuje osoby o różnym stopniu funkcjonowania. Charakterystyczne cechy autyzmu to intensywne zainteresowania oraz trudności w komunikacji społecznej, ale często też nietypowe reakcje na bodźce sensoryczne. Osoby autystyczne mogą mieć wyjątkową zdolność do skupienia się na szczegółach i do analizy danych, co sprawdza się w wielu dziedzinach zawodowych.

Często spotyka się też zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi, popularnie nazywany ADHD. Osoby z ADHD często są postrzegane jako rozproszone lub nadpobudliwe, jednak mają także wiele pozytywnych cech, takich jak duża kreatywność, innowacyjność i zdolność do szybkiego myślenia. Dzięki temu doskonale radzą sobie w dynamicznych środowiskach pracy, a więc przy zadaniach wymagających nieszablonowego podejścia.

Do neuroróżnorodności zalicza się też dysleksję, czyli specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu, które nie mają związku z poziomem inteligencji. Osoby z dysleksją często myślą w sposób wizualny i przestrzenny, co czyni je doskonałymi projektantami, architektami czy artystami.

Rzadziej spotykany jest zespół Tourette’a, z którym wielu z nas nigdy nie miało styczności. Osoby z zespołem Tourette’a mogą doświadczać tików ruchowych i głosowych, które często są błędnie interpretowane. Mimo tych trudności wiele osób z tym zespołem rozwija wyjątkowe umiejętności, których brakuje innym osobom. Wśród nich wyróżnia się błyskotliwe poczucie humoru czy zdolność o wykonywania skomplikowanych zadań manualnych, co wiąże się z szybszą reakcją na bodźce.

Jak wspierać osoby neuroatypowe?

Aby społeczeństwo mogło w pełni korzystać z potencjału neuroróżnorodności, konieczne jest wdrożenie działań wspierających osoby neuroatypowe. Podstawą zmian jest zwiększanie świadomości na temat neuroróżnorodności. Szkoły, firmy czy instytucje publiczne powinny edukować na temat sposobów myślenia, aby zlikwidować stereotypy i zmniejszyć wykluczenie osób neuroatypowych. Pomocne będzie organizowanie warsztatów, spotkań i kampanii społecznych, co przyczynia się do budowania bardziej otwartego środowiska.

Osoby neuroatypowe często potrzebują elastycznych warunków pracy i nauki, które należy im zapewnić. Może to obejmować cichsze przestrzenie do pracy i nauki, aby ograniczyć docierające do nich bodźce dźwiękowe. Mateusz Nesterok podkreśla, że elastyczne godziny pracy czy alternatywne metody uczenia to dla takich osób podstawa. Przedsiębiorstwa, które dostosowują się do takich potrzeb, mogą liczyć na lojalność i wyjątkowe talenty, które mają tacy pracownicy.

Psycholog zwraca uwagę na istotę przestrzeni przyjaznych sensorycznie, które warto tworzyć w szkołach i firmach. Niektóre osoby ze spektrum autyzmu czy ADHD mogą być nadwrażliwe na bodźce. W tym głównie takie jak hałas, ostre światło czy silne zapachy, ale różnią się one w zależności od osoby. Wprowadzenie przestrzeni przyjaznych sensorycznie, a więc takich z możliwością regulacji oświetlenia czy cichymi strefami, może znacząco poprawić ich życie.
Neuroróżnorodność to atut, a nie wada!
Neuroróżnorodność to atut społeczeństwa, a nie jego wada. Jest to zjawisko, które zmienia sposób myślenia o ludzkim umyśle. Zamiast traktować osoby neuroatypowe jako odstające od normy, coraz częściej dostrzega się ich wyjątkowe zdolności i perspektywy, które mogą wzbogacić społeczeństwo.

Aby w pełni wykorzystać potencjał neuroróżnorodności, konieczne jest zwiększenie świadomości i eliminacja barier. Ważne jest, aby dopasować środowisko do różnych stylów funkcjonowania mózgu, a nie tylko jednego. Właściwie zaprojektowane miejsca pracy, ale także edukacja oparta na różnorodnych metodach przy akceptacji indywidualnych potrzeb mogą sprawić, że osoby neuroatypowe będą miały więcej przestrzeni do realizowania swojego potencjału.

Różnice w funkcjonowaniu mózgu to nie wada, ale zaleta. Jest to cecha, która w konsekwencji sprawia, że świat jest bardziej kreatywny, innowacyjny i różnorodny, a tym samym ma więcej możliwości rozwoju. Zrozumienie neuroróżnorodności to krok w stronę bardziej otwartego i wspierającego społeczeństwa, w którym każdy może znaleźć swoje miejsce.

Zachęcamy również do zapoznania się z pozostałymi artykułami na najlepszym blogu o spaniu i zdrowiu, a także Encyklopedią Zdrowego Snu przygotowaną przez zespół specjalistów ONSEN®. Osobom dbającym o zdrowie kręgosłupa, polecamy zestaw ćwiczeń na kręgosłup przygotowany przez fizjoterapeutę.

FAQ: Neuroróżnorodność

Co to znaczy neuroróżnorodność?

Neuroróżnorodność odnosi się do naturalnych różnic w funkcjonowaniu ludzkiego mózgu, obejmujących sposoby przetwarzania informacji, uczenia się, i interakcji społecznych. Jest to koncepcja, która wprost uznaje, że różnice te nie są zaburzeniami, ale odmiennymi stylami myślenia, jakie mogą wnosić unikalną wartość do społeczeństwa.

Kim są osoby neuroróżnorodne?

Osoby neuroróżnorodne to te, które charakteryzują się różnicami w funkcjonowaniu mózgu takimi jak ADHD, autyzm, dysleksja, zespół Aspergera czy zespół Tourette’a. Są to osoby, które mogą mieć odmienne od większości sposoby przetwarzania informacji i reagowania na bodźce zewnętrzne.

Czy neuroróżnorodność to niepełnosprawność?

Neuroróżnorodność sama w sobie nie jest klasyfikowana jako niepełnosprawność. Zamiast patologizowania różnic w funkcjonowaniu mózgu, neuroróżnorodność podkreśla ich wartość i znaczenie. Jednakże, niektóre formy neuroatypowości, na przykład znaczące trudności w komunikacji społecznej, mogą być traktowane jako niepełnosprawności w określonych kontekstach społecznych lub zawodowych.

Czy OCD to też atypowość?

Z punktu widzenia psychologii OCD to nie atypowość. Zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne (OCD) jest klasyfikowane jako zaburzenie lękowe, a nie jako część spektrum neuroróżnorodności. Chociaż jest to zaburzenie związane z funkcjonowaniem mózgu, jego charakterystyka i objawy różnią się od tych, które są typowo rozpatrywane w kontekście neuroróżnorodności.

Jakie zaburzenia uważa się za neuroatypowe?

Do zaburzeń neuroatypowych zazwyczaj zalicza się autyzm, ADHD, dysleksję, zespół Aspergera oraz zespół Tourette’a. Te formy funkcjonowania są często wspomniane jako przykłady, w których neuroróżnorodność manifestuje się przez unikalne sposoby przetwarzania informacji i interakcji społecznych.

Udostępnij
Newsletter - bądź na bieżąco!
Bez wyrażenia zgody nie możemy dodać Twojego adresu e-mail do bazy subskrybentów newslettera ONSEN®.
Dziękujemy za dołączenie do grupy subskrybentów newslettera ONSEN®!
Komentarze
Wystąpiły błędy w formularzu.
Imię lub pseudonim *
Adres e-mail (nie będzie widoczny)
Numer telefonu (nie będzie widoczny)
Komentarz *
Dziękujemy za dodanie komentarza!
Więcej cennych i przydatnych porad ekspertów...

Producent bezczelnie perfekcyjnego materaca Osaka Air, anatomicznych poduszek i ergonomicznych mebli. Lider na europejskim rynku.