Budowa kręgosłupa - co koniecznie musisz wiedzieć

Kręgosłup to centralny filar ludzkiego ciała, ale też jeden z najbardziej niezwykłych elementów naszej anatomii. Tworzy on solidną i elastyczną konstrukcję, która umożliwia wykonywanie różnych czynności. Od prostego stania czy siedzenia, aż po dynamiczne ruchy, takie jak bieganie czy podnoszenie ciężarów. Jednak podstawowa rola kręgosłupa nie ogranicza się jednak do stabilizacji. Kręgosłup stanowi również ochronę dla rdzenia kręgowego, czyli autostrady przesyłającej impulsy nerwowe pomiędzy mózgiem a resztą organizmu. To właśnie dzięki niemu możemy odczuwać bodźce i reagować na nie, ale też precyzyjnie kontrolować ruchy.

Warto wiedzieć, że budowa kręgosłupa jest niezwykle złożona. Składa się on bowiem aż z kilkudziesięciu kręgów, ułożonych w pięciu odcinkach, które różnią się kształtem i funkcją. W dodatku każdy kręg ma swoje zadanie, bo jedne odpowiadają za stabilność, inne za ruchomość, a jeszcze inne za amortyzację obciążeń. Co więcej, w prawidłowym ustawieniu kręgosłupa kluczowe znaczenie mają jego naturalne krzywizny, które działają jak sprężyny, chroniąc ciało przed przeciążeniami przez całe życie.

Zrozumienie tego, jak działa kręgosłup, pozwala spojrzeć na zdrowie w sposób bardziej świadomy. Wiedza o budowie kręgosłupa ułatwia zapobieganie bólom, wadom postawy i urazom, które są jednymi z najczęstszych problemów zdrowotnych współczesnego człowieka. To również punkt wyjścia do podejmowania lepszych decyzji, czy to przy wyborze materaca lub krzesła do pracy, czy podczas planowania ćwiczeń fizycznych i rehabilitacji. Dlatego dbanie o kręgosłup to inwestycja w jakość życia, którą warto podejmować racjonalnie.

Popularny ze współczesnych schorzeń odcinek szyjny kręgosłupa składa się z 7 kręgów (C1-C7). Pierwszy z nich to atlas (C1), który utrzymuje czaszkę i umożliwia ruchy potakiwania. Drugi z kolei to obrotnik (C2), który pozwala na obracanie głowy. Dzięki ich unikalnej budowie możemy swobodnie rozglądać się na boki czy kiwać głową na tak lub nie.

Natomiast kolejne kręgi szyjne (C3-C6) odpowiadają za stabilizację i ruchomość szyi. Współtworzą one kanał kręgowy, w którym przebiega rdzeń kręgowy. Oprócz tego jednak stanowią miejsce przyczepu mięśni, co jest niezwykle ważne dla ruchu. Kręg C7, nazywany kręgiem wystającym, jest łatwy do wyczucia pod skórą. To właśnie na tym kręgu szyjnym opieramy głowę podczas pochylania się.

Odcinek szyjny jest najbardziej ruchomy spośród wszystkich odcinków kręgosłupa, ale i najbardziej narażony na przeciążenia. Do szybkiego zużcyia krążków międzykręgowych dochodzi przez długotrwałe siedzenie przy komputerze, ale nawet przez pochylanie głowy nad telefonem. Służy temu również niewłaściwa pozycja snu, co wiąże się z nieodpowiednią poduszką.

Najczęściej jego dolegliwości to bóle karku, sztywność czy zawroty głowy, które wiążą się z nieprawidłowym ułożeniem lub uszkodzeniem. Warto wiedzieć, że profilaktyka chorób kręgosłupa w obszarze odcinka szyjnego opiera się głównie na ergonomii pracy i ćwiczeniach mobilizacyjnych, ale też na odpowiednim podparciu podczas snu, co wiąże się z materacem i poduszką.

Drugi od góry jest odcinek piersiowy kręgosłupa, który składa się z 12 kręgów (Th1-Th12). Każdy z nich ma własne połączenie ze żebrami, dzięki czemu współtworzy klatkę piersiową. To sprawia, że pełni przede wszystkim funkcję ochronną, bowiem osłania serce, płuca i duże naczynia krwionośne.

Co ciekawe, kręgi piersiowe są mniej ruchome niż szyjne. Ich głównym zadaniem jest bowiem stabilizacja ciała, co jednocześnie zmniejsza ryzyko urazów. Charakterystyczną cechą odcinka piersiowego jest naturalna kifoza, czyli łukowate wygięcie ku tyłowi, które wspomaga równowagę całej sylwetki, dbając o właściwą postawę.

Jednak każd kręg piersiowy różni się nieco budową. Znajdziemu tam kręgi od wyższych i bardziej masywnych Th11-Th12, które przygotowują przejście do odcinka lędźwiowego, po kręgi Th1-Th2, które są mniejsze i delikatniejsze. Wszystkie jednak są ze sobą mocno połączone więzadłami, co zwiększa wytrzymałość konstrukcji.

Najczęstsze problemy w odcinku szyjnym kręgosłupa to bóle międzyłopatkowe spowodowane napięciem mięśni. Rzadsze są deformacje postawy, takie jak garbienie się. Odcinek piersiowy rzadziej ulega przepuklinom kręgosłupa, ale często boli osoby prowadzące siedzący tryb życia.

Bardziej znany wszystkim odcinek lędźwiowy kręgosłupa składa się z 5 masywnych kręgów (L1-L5). To właśnie one dźwigają największy ciężar ciała, a przy tym absorbują siły działające podczas chodzenia, biegania czy dźwigania. Budowa tych kręgów w kręgosłupie jest solidna. Mają one szerokie trzony i mocne wyrostki, aby sprostać obciążeniom.

Kręgi lędźwiowe pozwalają na wykonywanie zgięć i wyprostów, a także niewielkich skrętów. Ich zadaniem jest przede wszystkim elastyczne podparcie, które umożliwia codzienną aktywność. Są one potrzebne do schylania się po wiązanie butów, ale też do przenoszenia ciężkich przedmiotów.

To właśnie w odcinku lędźwiowym najczęściej pojawiają się dolegliwości bólowe. Dyskopatia, czyli przepuklina krążka międzykręgowego, a nawet rwa kulszowa to problemy, które dotykają już ogromnej części dorosłej populacji, ale również dzieci i młodzieży. Wynika to zarówno z przeciążeń mechanicznych, jak też z siedzącego trybu życia, który wszyscy prowadzimy.

Profilaktyka polega tu na wzmacnianiu mięśni brzucha i grzbietu, ale również utrzymaniu prawidłowej masy ciała. Należy też unikać dźwigania w nieprawidłowy sposób. Ergonomiczny fotel, a nawet zdrowy materac, odgrywają kluczową rolę w jego ochronie.

Położony na dole odcinek krzyżowy kręgosłupa to 5 zrośniętych kręgów (S1-S5), które tworzą kość krzyżową. Łączy ona kręgosłup z miednicą, gdzie pełni niezwykle ważną rolę w przenoszeniu obciążeń na kończyny dolne. Unikalny kształt kości krzyżowej przypomina trójkąt, a masywna budowa daje stabilne oparcie dla całej sylwetki, bardzo ważne dla całego funkcjonowania.

Bezpośrednio pod nią znajduje się odcinek guziczny, czyli kość guziczna, składająca się z 3-4 małych i zrośniętych ze sobą kręgów. Choć wydaje się, że to kość szczątkowa, również pełni ważną funkcję. Stanowi ona bowiem miejsce przyczepu mięśni i więzadeł, a także pomaga w utrzymaniu równowagi w pozycji siedzącej.

Uszkodzenia kręgosłupa w obszarze kości krzyżowej są rzadkie, ale niezwykle bolesne. Złamania kości guzicznej powstają najczęściej w wyniku upadków bezpośrednio na pośladki. Bóle krzyżowo-guziczne mogą być też efektem długiego siedzenia na twardych powierzchniach.

Odcinek krzyżowy i guziczny zamykają całą strukturę kręgosłupa, tworząc jego fundament. To właśnie tutaj kończy się kanał kręgowy, a z kolei rdzeń kręgowy przechodzi w strukturę zwaną końskim ogonem. Jest to skupisko nerwów odpowiadających za pracę nóg i narządów miednicy.

Jeśli chcesz dbać o kręgosłup na co dzień, pamiętaj o ruchu. Regularna aktywność fizyczna, nawet w formie krótkich spacerów czy lekkiej gimnastyki, pozwala utrzymać mięśnie stabilizujące w dobrej kondycji. To właśnie one odpowiadają za prawidłową postawę, a jednocześnie odciążają kręgi i krążki międzykręgowe.  Z kolei brak ruchu sprawia, że mięśnie wokół kręgosłupa słabną, a ten natomiast przejmuje cały ciężar obowiązków, co prowadzi do przeciążeń i bólu.

Drugim filarem profilaktyki chorób kręgosłupa jest ergonomia codziennych czynności. Siedząc przy biurku, należy zadbać o odpowiednie ustawienie monitora, tak aby znajdował się na wysokości oczu, a plecy miały oparcie w odcinku lędźwiowym. Podczas siedzenia stopy powinny spoczywać płasko na podłodze, a kolana znajdować się pod kątem prostym. Z kolei kąt między tułowiem a biodrami musi być rozwarty, nie prosty. Nawet dokonanie tylko niewielkich korekt w swoim miejscu pracy mogą znacząco zmniejszyć ryzyko dolegliwości kręgosłupa.

Kręgosłup potrzebuje także ochrony przed przeciążeniami, co wiąże się z pewnymi zasadami. Szczególnie istotne jest to podczas podnoszenia ciężkich przedmiotów, przy czym dla każdego z nas ciężki oznacza coś innego. Zamiast schylać się na prostych nogach, należy ugiąć kolana i trzymać obciążenie blisko ciała, co jest zdecydowanie zdrowsze. Dzięki temu siła rozkłada się równomiernie, a tym samym kręgi lędźwiowe kręgosłupa nie są nadmiernie obciążone.

Ogromne znaczenie ma również odpoczynek i regeneracja, a w tym sen na odpowiednim materacu, który zapewnia równomierne podparcie kręgosłupa, pozwala mięśniom rozluźnić się po całym dniu. Regularne przerwy w pracy, czyli chwilowe oderwanie się od obowiązków, także wspiera zdrowie pleców.

Warto też pamiętać o ogólnej dbałości o zdrowie, a więc utrzymaniu prawidłowej masy ciała, zdrowej diecie i unikaniu stresu, który często objawia się napięciem mięśni, szczególnie pleców i karku. Kręgosłup jest lustrem całego organizmu, bo im lepiej traktujemy ciało i umysł, tym dłużej możemy cieszyć się sprawnością i brakiem bólu, niezależnie od płci czy wieku. 

Choć sama budowa kręgosłupa jest masywna, jest on narażony na wiele schorzeń. Jednym z najczęstszych problemów jest dyskopatia, czyli uszkodzenie krążka międzykręgowego, które może prowadzić do ucisku na nerwy, zaburzając ich przewodnictwo. Dyskopatia objawia się głównie silnym bólem promieniującym do kończyn, który bardzo trudno znieść.

Kolejną grupą dolegliwości są zwyrodnienia kręgosłupa, czyli zmiany degeneracyjne związane z wiekiem i przeciążeniami. Powodują one często ograniczenie ruchomości, sztywność i przewlekły ból, całkowicie niszcząc funkcjonowanie w ciągu dnia. Szczególnie często występują w odcinku lędźwiowym i szyjnym, ale dotyczyć mogą całego kręgosłupa.

Nie można zapomnieć o wadach postawy, takich jak skolioza, kifoza czy lordoza pogłębiona, które są bardzo popularne. Rozwijają się one często w okresie dzieciństwa, ale konsekwencje tych schorzeń kręgosłupa odczuwalne są w dorosłym życiu.

Wpływ na budowę kręgosłupa ma też osteoporoza, bowiem osłabione kręgi stają się bardziej podatne na złamania kompresyjne. Jest to poważny problem ze zdrowiem, szczególnie u osób starszych.

W czasie snu kręgosłup potrzebuje równomiernego i stabilnego podparcia, aby mógł utrzymać swoje naturalne krzywizny. Nieprawidłowe ułożenie ciała na zbyt miękkim lub zbyt twardym materacu prowadzi do nienaturalnych napięć mięśniowych. W konsekwencji natomiast również do bólu pleców i sztywności po przebudzeniu, a także wielu innych nieprzyjemnych dolegliwości. Dlatego wybór najlepszego materaca ma ogromne znaczenie w profilaktyce chorób kręgosłupa.

Właśnie z myślą o zdrowiu pleców zaprojektowaliśmy materac Osaka Air, którego unikalna konstrukcja opiera się na funkcjonalnym projekcie. Jest to materac, który elastycznie dopasowuje się do anatomicznych krzywizn kręgosłupa, a jednocześnie podtrzymuje je w fizjologicznej pozycji. Dzięki temu ciało otrzymuje stabilne wsparcie kręgosłupa w odcinku lędźwiowym, piersiowym i szyjnym, a jednocześnie zachowana jest swoboda ruchu. To sprawia, że podczas zmiany pozycji do spania kręgosłup nie jest narażony na dodatkowe przeciążenia.

Kolejną zaletą materaca Osaka Air jest jego zdolność do równomiernego rozkładania ciężaru ciała. Nowoczesne i przewiewne pianki o wysokiej gęstości minimalizują nacisk punktowy, dzięki czemu mięśnie mogą się rozluźnić, a krew swobodnie krążyć. To szczególnie istotne w profilaktyce bólów pleców i drętwienia kończyn, które pojawiają się często przy źle dobranych materacach.

Osaka Air to materac rekomendowany nie tylko osobom z chorobami kręgosłupa, ale każdemu, kto chce zadbać o zdrową regenerację. Właściwe podparcie kręgosłupa w nocy przekłada się na lepszą koncentrację i mniejsze zmęczenie, a więc też na większą energię w ciągu dnia. To inwestycja w zdrowie i komfort, która ma realny wpływ na jakość życia, od pracy biurowej po aktywność fizyczną.

Zachęcamy również do zapoznania się z pozostałymi artykułami na najlepszym blogu o spaniu i zdrowiu, a także Encyklopedią Zdrowego Snu przygotowaną przez zespół specjalistów ONSEN®. Osobom dbającym o zdrowie kręgosłupa, polecamy zestaw ćwiczeń na kręgosłup przygotowany przez fizjoterapeutę.