Skąd bierze się wysoki kortyzol i jak sobie z nim radzić?

Stres odgrywa kluczową rolę w regulacji właściwego poziomu kortyzolu w organizmie. Mechanizm dotyczący odpowiedzi na stres jest skomplikowany i związany z aktywacją osi podwzgórze-przysadka-nadnercza, zwanej także osią HPA, która steruje uwalnianiem kortyzolu do krwi.

W momencie wystąpienia stresu, mózg wydziela hormony, takie jak kortykoliberyna i wazopresyna, które pobudzają przysadkę mózgową do produkcji kortykotropiny (ACTH). Następnie hormon ten dociera do nadnerczy, gdzie aktywuje produkcję właśnie kortyzolu. Nadnercza w odpowiedzi na to wytwarzają i uwalniają kortyzol do krwiobiegu, a jego poziom we krwi wzrasta. Gdy poziom kortyzolu osiąga odpowiedni poziom, komunikacja zwrotna między układem nerwowym i hormonalnym zaczyna wyhamowywać dalszą produkcję adrenokortykotropiny (ACTH). To prowadzi do zmniejszenia produkcji kortyzolu przez organizm.

Ważne jest zrozumienie, że źródła stresu mogą być różne. Może to być zarówno stres fizyczny związany bezpośrednio z intensywnym wysiłkiem fizycznym czy urazem, jak również różnego rodzaju stres emocjonalny, spowodowany bardzo często różnymi silnymi emocjami czy napięciem. Bez względu na źródło, organizm reaguje podobnie, aktywując opisaną już wyżej oś HPA i prowadząc tym samym do utrzymywania się wysokiego kortyzolu we krwi.

Zarówno nadmiernie wydłużony, jak i przewlekły stres może prowadzić do długotrwałego podwyższenia poziomu kortyzolu w organizmie. To z kolei może skutkować szeregiem negatywnych konsekwencji zdrowotnych, takich jak choćby różnego rodzaju zaburzenia snu. Wśród nich bardzo często występuje bezsenność i inne zaburzenia snu. U dużej liczby osób wysoki kortyzol wywołuje także depresję, a niekiedy stany lękowe.

Warto także wiedzieć, że wysoki kortyzol wiąże się zawsze ze zmianami w funkcjonowaniu ciała, a w tym obniża odporność, co zwiększa ryzyko infekcji. Może też wywoływać problemy trawienne i zaburzenia apetytu. Dlatego konsekwencją wysokiego kortyzolu jest zwiększenie ilości tkanki tłuszczowej przy jednoczesnej nadmiernej utracie masy mięśniowej, zwłaszcza w okolicy brzucha. Zwiększa on także ryzyko chorób serca. U niektórych osób może powodować odczuwalne zaburzenia poznawcze, wpływając na pamięć i koncentrację.

Wysoki poziom kortyzolu może wywierać cały szereg negatywnych skutków dla zdrowia fizycznego i psychicznego. Będąc głównym hormonem stresu, pełni ważne funkcje w organizmie, ale przewlekle wysoki kortyzol może prowadzić do problemów. Może zakłócać naturalny rytm snu, a tym samym prowadzić do poważnych trudności z zaśnięciem i budzenia się w nocy. To może powodować chroniczne zmęczenie i pogorszenie ogólnego stanu zdrowia.

Nadmiar kortyzolu może wpływać na równowagę neuroprzekaźników w mózgu, co może skutkować zaburzeniami nastroju, w tym drażliwością. Poza tym wysoki kortyzol działa immunosupresyjnie, co oznacza, że osłabia zdolność układu odpornościowego do zwalczania infekcji i chorób, zwiększając ryzyko infekcji i chorób. Może wpływać na układ pokarmowy, powodując problemy trawienne, takie jak choćby nadkwaśność, zgaga, czy zaburzenia jelitowe.

Wpływ kortyzolu na metabolizm tłuszczów i cukru może zwiększać ryzyko chorób serca, a w tym również nadciśnienia tętniczego i aterosklerozy czy innych chorób sercowo-naczyniowych. Wpływać też na gospodarkę energetyczną organizmu, co prowadzi wprost do zwiększonego apetytu, u większości osób w szczególności na wysokokaloryczne i niezdrowe jedzenie. To sprzyja przybieraniu na wadze przez odkładanie tkanki tłuszczowej, szczególnie w okolicach brzucha. Wpływ kortyzolu na układ hormonalny może powodować dysregulację innych hormonów, co wywołuje trudności z płodnością i cyklem miesiączkowym, a także inne schorzenia.

Związek kortyzolu z chorobami cywilizacyjnymi jest niezwykle złożony i wieloaspektowy. Wysoki poziom kortyzolu, szczególnie przez dłuższy czas, wywiera negatywny wpływ na organizm, sprzyjając rozwojowi chorób związanych z trybem życia charakterystycznym dla współczesnej cywilizacji.

W pierwszej kolejności wywołuje choroby sercowo-naczyniowe. Wysoki poziom kortyzolu wpływa bezpośrednio na ciśnienie krwi, poziom cholesterolu i regulację glukozy, co zwiększa również ryzyko wystąpienia nadciśnienia. Obok tego wysoki kortyzol może wywoływać chorobę wieńcową czy zawał serca oraz inne choroby.

Ale również otyłość może być pośrednim wynikiem działania kortyzolu, bowiem stres i związany z nim wysoki kortyzol mogą wpływać na apetyt oraz w jakiś sposób zachęcać do jedzenia tłustych i wysokokalorycznych potraw, co może prowadzić do nadmiernego przybierania na wadze, głównie w okolicach brzucha. Dodatkowo wysoki kortyzol może powodować wzrost poziomu glukozy we krwi i wpływać w tyn sposób na insulinooporność, co znacznie zwiększa ryzyko wystąpienia cukrzycy, oczywiście typu 2.

Długotrwały stres i nadmiar kortyzolu mogą wpływać na układ trawienny, powodując trudności z żołądkiem i jelitami. U wielu osób przekłada się to na zaostrzenie chorób przewodu pokarmowego, takich jak choroba wrzodowa czy zespół jelita drażliwego. Obok tego wysoki kortyzol może osłabić układ odpornościowy, czyniąc organizm bardziej podatnym na infekcje i choroby.

Wysokie stężenie kortyzolu może zakłócać rytm snu, co prowadzi do odczuwalnych trudności z zasypianiem i utrzymaniem snu, a tym samym doprowadza w wielu przypadakach do insomni czy chronicznego zmęczenia w ciągu dnia. Wpływ kortyzolu na układ nerwowy może wywoływać zmiany psychiczne, zwiększając ryzyko wystąpienia depresji i lęków.

Każdy organizm reaguje na stres w indywidualny sposób, dlatego wpływ kortyzolu na zdrowie może różnić się u różnych osób. Nie wszystkie choroby cywilizacyjne są bezpośrednio spowodowane przez kortyzol, ale długotrwały stres i jego wpływ na organizm mogą znacząco przyczynić się do rozwoju wielu z nich. Dlatego tak ważne jest zarządzanie stresem, na co składa się również właściwe dbanie o równowagę hormonalną oraz prowadzenie zdrowego stylu życia, aby zmniejszyć ryzyko wystąpienia tych chorób.

Obniżenie zbyt wysokiego kortyzolu można osiągnąć przez wprowadzenie kilku małych, ale i skutecznych zmian w stylu życia i podejściu do radzenia sobie ze stresem. Głównie to regularna aktywność fizyczna, a także zrównoważona i zbilansowana dieta bogata w warzywa, owoce, tłuszcze i białka oraz codzienne unikanie nadmiernego spożycia kofeiny i alkoholu, pomaga w utrzymaniu równowagi hormonalnej.

Pomocne są też techniki relaksacyjne, a w tym przede wszystkim stosowanie medytacji, jogi czy tai-chi. Istnieje jednak równie wiele innych metod relaksacyjnych, które pomagają w redukcji poziomu stresu i kortyzolu. Pomogą one również w wyspaniu się, a odpowiednia ilość snu jest kluczowym elementem dla codziennego utrzymywania równowagi hormonalnej. Dlatego też dbanie o regularny i zrównoważony sen pomoże obniżyć duże stężenie kortyzolu do zdrowego poziomu.

Istotne jest też znalezienie wsparcia społecznego, które pomoże zmniejszyć stres. Rozmawianie z bliskimi osobami, a także dzielenie się z nimi swoimi uczuciami i problemami, może pomóc zmniejszyć poziom stresu oraz wpływ kortyzolu na organizm. Warto starać się identyfikować źródła stresu w swoim życiu i opracować strategie radzenia sobie z nimi. Może to obejmować także organizację czasu czy wyznaczanie priorytetów w pracy.

Kortyzol rośnie także przez FOMO, dlatego też niezwykle istotne jest ograniczenie czasu spędzanego w social media. Unikanie nadmiaru treści może pomóc w skutecznym i trwałym zmniejszaniu stresu, co przekłada się na regulację hormonów. Poza tym światło niebieskie ze sprzętów elektronicznych także zwiększa poziom kortyzolu.

Kortyzol może wpływać na sen w złożony sposób, co wynika z jego roli jako hormonu stresu i naturalnych zmian następujących w poziomie kortyzolu w ciągu dnia. Kortyzol podlega naturalnemu rytmowi dobowemu. W normalnych warunkach poziom kortyzolu jest najwyższy rano, co pomaga ludziom w pobudzeniu organizmu i zapewnieniu przez to właściwej ilości energii na rozpoczęcie dnia. W ciągu dnia poziom kortyzolu stopniowo maleje, osiągając najniższy poziom późno w nocy, co sprzyja zasypianiu.

Gdy organizm jest narażony na stres, poziom kortyzolu w naturalny sposób wzrasta, a to może bardzo silnie zakłócić rytm snu i wpływać tym samym również na jego jakość i ilość. W odpowiedzi na stres, organizm może pozostać w stanie pobudzenia, co utrudnia zasypianie. Wysoki kortyzol może wiązać się z zaburzeniami snu, a w pierwszej kolejności takimi jak bezsenność.. Przewlekły stres, który przekłąda się na długotrwałe utrzymywanie wysokiego kortyzolu mogże prowadzić zatem w efekcie do chronicznych problemów ze spaniem.

Kortyzol wpływa na regulację cyklu snu i czuwania przez oddziaływanie na układ nerwowy. Dlatego przewlekły stres może zakłócić ten cykl, prowadząc do nieregularnych wzorców snu i obniżenia jego jakości. Pełni też rolę w procesie budzenia się rano. Wysoki poziom kortyzolu rano pomaga organizmowi wybudzić się i przygotować do aktywności dnia.

Nasza szczera chęć niesienia pomocy stała się inspiracją do stworzenia opartych na funkcjonalności produktów w zauważalny sposób poprawiających sen i zdrowie. To główne zadanie marki ONSEN®, pod którą produkujemy materace piankowe i poduszki ortopedyczne w zgodzie z unikalną metodologią design thinking. Myśląc w pierwszej kolejności o dobru klientów pozostajemy innowatorami w branży snu.

Dla osób chcących się zdrowo i komfortowo wysypiać, stworzyliśmy najbardziej funkcjonalny na rynku materac Osaka Air o uniwersalnej twardości. Oferujemy też anatomiczne poduszki ortopedyczne, których cały wachlarz jest w pełni dopasowany do różnych osób. Objęliśmy je długoletnią gwarancją, a także możliwością zwrotu w ciągu 100 dni od otrzymania.

Zachęcamy również do zapoznania się z pozostałymi artykułami na najlepszym blogu o spaniu i zdrowiu, a także Encyklopedią Zdrowego Snu przygotowaną przez zespół specjalistów ONSEN®. Osobom dbającym o zdrowie kręgosłupa, polecamy zestaw ćwiczeń na kręgosłup przygotowany przez fizjoterapeutę.

Jakie są objawy wysokiego kortyzolu?

Wysoki poziom kortyzolu może prowadzić do różnorodnych objawów, a w tym choćby trudności ze snem, zwiększonej nerwowości, nadmiernego zmęczenia, zaburzeń koncentracji, wzmożonego apetytu, czy pogorszenia wyglądu skóry i włosów. U osób z wysokim kortyzolem mogą występować także problemy z układem trawiennym, zmiany nastroju, obniżenie libido, a nawet wzrost ciśnienia krwi.

Co wywołuje wysoki poziom kortyzolu?

Wysoki poziom kortyzolu może być wynikiem chronicznego stresu, zarówno fizycznego, jak i emocjonalnego. Czynniki takie jak intensywna aktywność fizyczna, niezdrowa dieta, brak snu, choroby i urazy również mogą wpływać na zwiększenie poziomu kortyzolu.

Jak pozbyć się nadmiaru kortyzolu?

Redukcja nadmiernego poziomu kortyzolu wymaga podejścia wieloaspektowego. Skupienie się na zdrowym stylu życia, regularnym odpoczynku, aktywności fizycznej, technikach relaksacyjnych, odpowiedniej diecie oraz eliminacji źródeł chronicznego stresu może pomóc w normalizacji poziomu kortyzolu. W celu obniżenia stężenia kortyzolu warto jest uprawiać jogę czy mindfulness.

Czy nadmiar kortyzolu powoduje tycie?

Tak, nadmierny poziom kortyzolu może przyczynić się do wzrostu masy ciała. Wysoki kortyzol może wpływać na apetyt, szczególnie na pragnienie słodyczy i tłustych pokarmów, co może prowadzić do nadmiernego jedzenia i odkładania się tkanki tłuszczowej w okolicach brzucha.

Czym różni się brzuch stresowy od brzucha kortyzolowego?

Terminy "brzuch stresowy" i "brzuch kortyzolowy" używane są często zamiennie i odnoszą się do podobnych zjawisk. Oba terminy opisują odkładanie się tkanki tłuszczowej w okolicach brzucha w wyniku wpływu stresu i wysokiego poziomu kortyzolu. Brzuch kortyzolowy może być konsekwencją długotrwałego narażenia na stres i niezdrowego stylu życia, a jego redukcja wymaga skutecznych działań na zmniejszenie poziomu stresu i utrzymanie równowagi hormonalnej.