Łóżka w średniowieczu – jak wyglądały?

Średniowiecze to epoka historyczna, która trwała aż dziesięć stuleci. Za jej początek uznaje się upadek Cesarstwa Zachodnio-Rzymskiego w 476 roku, zaś za koniec podróż Krzysztofa Kolumba do Ameryki Południowej, która dobiegła końca w 1492 roku. Czyni to średniowiecze bardzo rozległą i różnorodną epoką.

Łóżka w średniowieczu znacznie różniły się od tych, które posiadamy obecnie. Zanim ludzie stworzyli możliwość zakupu materaców online, spali na różnego rodzaju podłożach. To, jak wyglądało czyjeś łóżko w średniowieczu, zależało od przynależności do danej warstwy społecznej. Styl życia i zwyczaje różniły się też w zależności od części świata, bowiem globalizacja jeszcze wtedy nie istniała i wszelkie nowości były przekazywane bardzo powoli.
 

Najwięcej wiemy o stylu życia średniowiecznych władców i arystokracji. Jednak nawet i w tym wypadku nie wiemy wszystkiego, bowiem kronikarze bardziej woleli opisywać doniosłe wydarzenia, aniżeli codzienność. Nieco informacji można wydobyć z dworskich ksiąg rachunkowych, a także z kodeksów. Niekiedy wzmianki o średniowiecznych łóżkach spotkać można też w treściach kazań i innych elementach piśmiennictwa chrześcijańskiego.

O tym jak wyglądały średniowieczne królewskie łoża możemy przekonać się oglądając obrazy malowane przez artystów tej epoki. Szerokie łoża z baldachimem pojawiają się na różnych obrazach, ale też na miniaturach zdobiących karty ksiąg. Baldachim służył oczywiście ochronie przed przeciągami i przenikliwym zimnem. Szyby okienne zaczęto wytwarzać przecież dopiero w XIII wieku.

W wielu zamkach istniał system ogrzewania podłogowego podobny do rzymskiego hipokaustum. Pod podłogami znajdowała się pusta przestrzeń, do której doprowadzano gorące powietrze z pieca. Mimo tego temperatura pomieszczeń nie pozwalała na pełen komfort z racji dużej kubatury pomieszczeń. Stąd też baldachim wspomagał izolację termiczną łóżka.

Baldachim miał także drugą, bardzo podstawową funkcję. Jego zadaniem było bowiem zapewnienie intymności władcy, wokół którego często przez całą dobę krążyła służba. Król odgradzał się dzięki niemu od bodźców z zewnątrz i mógł czuć się bardziej swobodnie. Służyły temu lniane zasłony, które w ciągu dnia były zwijane, zaś nocą rozciągane.

Jak opisują Frances i Joseph Giesowie, królewskie łóżka w średniowieczu posiadały stelaże. Ich podstawą były drewniane ramy, na których rozpinano sznury lub skórzane pasy. Na nich kładziono puchowe materace, prześcieradła i skórzane okrycia. Używano także kołder i poduszek, najczęściej wykonanych z jedwabiu.

Łóżka, jakie posiadali królowie, były z łatwością rozkładane na części i zabierane w podróż. Dzięki temu spali oni zawsze w tych samych warunkach, zaś ich gospodarze nie musieli martwić się o samopoczucie gości. Rzecz jasna, nie było to wygodne dla służby, która zmuszona była do ich transportu, a sama często spała w gorszych warunkach.

Para królewska w średniowieczu posiadała zazwyczaj dwie osobne sypialnie. We wspólnych łóżkach spała zaś arystokracja. Obie te grupy łączyło spanie nago, a także stosowanie pościeli wykonanej z bardzo drogich tkanin. Przede wszystkim były one wykonane z jedwabiu, tafty lub adamaszku.

Nieco inaczej średniowieczne łóżka wyglądały w przypadku mieszczan. Ci najczęściej byli bogaci, dzięki czemu było ich stać na obszerne łóżka małżeńskie plecione z konopnych lin. Także oni korzystali z baldachimów. Ich materace jednak wypełniano słomą, która była tańsza od puchu. Używali pościeli wykonanej z płótna, a także skór i futer. Stosowali też puchowe poduszki. 

U wezgłowia łóżek instalowano poziome drążki, na których mieszczanie wieszali ubrania. Wynikało to z faktu, że także wśród nich tradycją było spanie nago, lecz do łóżka wchodziło się w bieliźnie. Dopiero po zgaszeniu światła bieliznę ściągano i wieszano na drążkach lub chowano pod poduszką.

Nieco mniejsze były średniowieczne łóżka mieszczańskich dzieci. Również pościel, pod którą spały dzieci, wykonywano z innych materiałów, a przede wszystkim sukna. W średniowieczu nie istniały specjalne materace dla nastolatków, w związku z czym dzieci również spały na materacach wypełnionych słomą.

Opis chłopskiej chaty możemy znaleźć przede wszystkim w dziełach autorstwa Régine Pernoud. Jak można się z nich dowiedzieć, miejsce na spoczynek w chłopskiej rodzinie wyłożone było sianem. Niekiedy siennik wykładano także wełną. Jako pościel stosowano też kapy oraz poduszki z różnego rodzaju wypełnieniem.

Sienniki najczęściej układano na podłodze, choć służyło temu niekiedy także swoiste poddasze umieszczone na jednej stronie budynku. Bardzo popularny był cosleeping, co znaczy, że najczęściej cała rodzina spała razem, włącznie z dziećmi. Rzadziej zaś niemowlęta spały w kołyskach, które umieszczano przy palenisku.

Chłopi mieli do dyspozycji także wełnę i len, natomiast popularnością w Europie nie cieszyła się jeszcze bawełna. Nie posiadali natomiast możliwości wykonania łóżka z drewna. To wynikało z faktu, że lasy w średniowieczu były własnością feudalną. Tym samym nawet do zbierania chrustu chłopi musieli zdobywać specjalne przywileje.

Niekiedy łóżka w średniowieczu, a przede wszystkim ich wyposażenie, podlegały ściśle określonym przepisom prawa. Najbardziej znane jest rozporządzenie Henryka VII, który w 1482 roku nakazał Anglikom, aby swoje poduszki wypełniali wyłącznie piórami wyrywanymi na sucho.

Zakazał on również stosowania niektórych materiałów do budowy materaców. Przede wszystkim było to końskie włosie, trawa i sierść. Uzasadniano to zaś wydzielaniem nieprzyjemnego zapachu po ogrzaniu ludzkim ciałem. Co ciekawe, mimo oczywistych wad tego typu rozwiązań, dziś część producentów materaców zaczyna ponownie stosować te materiały.

Mimo różnego rodzaju zakazów i nakazów, robaki w materacach były na porządku dziennym. Problem ten dotyczył każdej grupy społecznej. Wiele źródeł mówi też, że pluskwy w materacu posiadały zarówno rodziny chłopskie, jak i mieszczanie czy arystokracja. 

Na szczęście w XXI wieku nie musimy już spać na za miękkich materacach, jakie często posiadała arystokracja. Nie jesteśmy też zmuszeni do spania na twardych materacach, które przypominają sienniki. Dziś wiadomo już bowiem, że dla co najmniej 93% populacji ludzkiej najlepszy jest materac o twardości wynoszącej 6,5 w amerykańskiej skali twardości materaców.

Obecnie nie musimy również spać na materacach wykonanych z materiałów będących idealnym miejscem do rozwoju drobnoustrojów. Choć w Polsce popularnością cieszą się nadal materace z kokosem, coraz więcej osób zdaje już sobie sprawę z ich potencjalnej szkodliwości. Dziś możemy też kupować materace online od odpowiedzialnych i uczciwych producentów materaców, co pozwala na idealne dobranie produktu.

Osobom, które zwracają uwagę na komfort, a także odpowiednie podparcie ciała i wsparcie kręgosłupa w trakcie snu, poleca się materac Osaka Air. Ten zbudowany w metodologii design thinking produkt Onsen Sleeping cechuje się idealnymi parametrami, które składają się na jego najwyższą funkcjonalność, a także właściwości zdrowotne.

Wszystkie produkty Onsen Sleeping podlegają dodatkowo programowi, który umożliwia zwrot zamówienia w ciągu 100 dni od jego doręczenia. Dzięki temu ryzyko związane z zakupem maleje do zera.