Jak odróżnić lunatykowanie od innych parasomni?

Lunaktykowanie, zgodnie z ICD-11 i DSM-V, zalicza się do parasomni. Dzięki badaniom polisomnograficznym naukowcy wiedzą już, w jaki sposób powstają parasomnie takie jak lunatykowanie, a nadto są w stanie je kategoryzować. Podzielili je tym samym na zaburzenia snu związane z fazą REM oraz na zaburzenia wybudzania związane z fazą nREM.

Przy leczeniu lunatykowania i innych parasomni należy przede wszystkim skorzystać z profesjonalnej pomocy lekarskiej. Wspomagać można się też takimi przyrządami jak inteligentny budzik, a także zapewnić sobie optymalną dietę i optymalne warunki snu.
 

Zachowania występujące podczas snu, a więc lunatykowanie, lęki nocne, koszmary senne czy paraliż senny, od zawsze budziły przerażenie u ludzi. Dzisiaj wiemy, że wszystkie te zachowania można wyjaśnić naukowo. Mimo tego wciąż budzą one spory niepokój. Nie zawsze lunatykowanie świadczy jednak o poważnych trudnościach neurologicznych.

Do grupy parasomni związanych z fazą snu NREM, zalicza się przede wszystkim lunatykowanie (somnambulizm), lęki nocne (nie są tym samym co koszmary nocne!) oraz zespół Elpenora (upojenie senne). U osób cierpiących na zaburzenia wybudzania nie następuje pełne wybudzenie. Skutkiem tego jest pojawianie się nietypowych zachowan, o których osoby te nie pamiętają.

Zaburzenia wybudzania rozpoczynają się w czasie trzeciego stadium fazy NREM, czyli snu wolnofalowego. Dochodzi wtedy do wybudzeń, które sa doskonale widoczne na obrazie elektroencefalografii (EEG) wykonywanym podczas badania snu. Zaburzenia wybudzania związane z fazą NREM występują częściej u dzieci, ponieważ w tej grupie wiekowej faza snu NREM trwa dłużej niż u dorosłych. Szacuje się, że co trzecie dziecko poniżej ósmego roku życia doświadczyło chociaz raz epizodu lunatykowania.

Lęki nocne

Choć często bywają mylone z lunatykowaniem czy koszmarami sennymi, lęki nocne to całkowicie inne zaburzenie snu. Występują one najczęściej w pierwszej części nocy, a więc 3 i 4 fazie snu NREM. Polegają na nagłym wybudzeniu się ze snu głębokiego, któremu towarzyszy uczucie przerażenia. Niekiedy lęki nocne łączą się też z krzykiem czy płaczem. Z osobą w takim stanie nie da się nawiązać logicznego kontaktu i nie reaguje ona na próby uspokojenia. W panice wywołanej lękiem nocnym, może ona zrobić krzywdę osobie, która chce jej pomóc. Atak kończy się w momencie samoistnego wybudzenia się ze snu.

Osoba doświadczająca lęku nocnego zazwyczaj nie pamięta swojego przerażenia i jest zdziwiona troską tych, którzy chcieli jej pomóc. Szacuje się, że lęki nocne dotykają około 3% dzieci poniżej 12 roku życia, a także około 1% osób dorosłych.

Leczenie lęków nocnych wygląda podobnie jak leczenie lunatykowania. Również w tym przypadku farmakoterapia stosowana jest niezmiernie rzadko, zaś większą wagę przykłada się do terapii psychologicznej i zadbania o właściwą higienę snu.
 

Zespół Elpenora (upojenie senne)
Bardzo rzadkim zaburzeniem snu, nieco podobnym do lunatykowania, jest upojenie senne, czyli zepsoł Elpenora. Jego nazwa pochodzi od imienia jednego z bohaterów greckiej mitologii, który zasnął na dachu, a po wybudzeniu nagle pobiegł przed siebie i zmarł w wyniku upadku z wysokości.

Upojenie senne cechuje się zaburzeniami świadomości o charakterze psychotycznym, które występują bezpośrednio po przebudzeniu. Cierpiał na nie jeden z francuskich polityków, Paul Deschanel, który podczas nocnej podróży wyskoczył z okna pociągu w samej piżamie, a następnie nie pamiętał całego zdarzenia.

Czynnikami zwiększającym ryzyko wystąpienia zespołu Elpenora są stres, niedostatek snu oraz wysoka gorączka.

Sen w fazie REM charakteryzuje się tym, że w jego trakcie pojawiają się marzenia senne. Niezależnie od tego, jakie jest znaczenie snów i jakie są ich treści, mózg na czas jej trwania blokuje nam możliwość poruszania się. Napięcie mięśniowe w fazie REM zostaje zmniejszone do niezbędnego minimum. Dotyczy to jednak wyłącznie zdrowych ludzi, u innych zaś pojawiają się parasomnie.

Zaburzenia zachowania w trakcie snu
Jeżeli napięcie mięśniowe nie zostanie zniesione, śpiący wykonuje w czasie snu gwałtowne ruchy, rzuca się w łóżku, kopie i wymachuje rękami. Może to grozić urazami lub zrobieniem krzywdy osobie, z którą dzieli łóżko. W odróżnieniu jednak od osoby lunatykującej czy doświadczającej lęków nocnych, cierpiący na zaburzenia snu związane z fazą REM doskonale pamięta, co mu się śniło.

Zaburzenia ruchowe ustępują z końcem fazy REM i nigdy nie prowadzą do opuszczenia łóżka. Ryzyko wystąpienia parasomni związanych z fazą REM wzrasta po pięćdziesiątym roku życia. Jeśli ich objawy się powtarzają, należy jednak niezwłocznie skonsultować się z neurologiem, ponieważ mogą być pierwszym objawem poważnych chorób neurologicznych.

Koszmary senne
Każdemu z nas kiedyś przyśniło się coś nieprzyjemnego. Jednak koszmary senne to coś więcej. Co do zasady, są one na tyle intensywne i obciążające emocjonalnie, że często jako dorośli pamiętamy koszmary senne z wczesnego dzieciństwa. Osoba, której przyśnił się koszmar, zwykle nie może zasnąć ponownie. Powtarzające się koszmary senne pogarszają jakość snu, mogą powodować bezsenność, trudności z koncentracją w ciągu dnia, poczucie zagrożenia lub chroniczne zmęczenie.

Przyczyną koszmarów sennych są najczęściej stresujące wydarzenia życiowe lub przeżyta trauma. Zazwyczaj nie stosuje się leczenia farmakologicznego. Pomocna jest natomiast terapia psychologiczna w nurcie poznawczo-behawioralnym.

Paraliż senny
Najprościej zdefiniować paraliż senny jako odwrotność zaburzeń zachowania w trakcie snu. Ma miejsce wtedy, gdy osoba, która zaczęła wybudzać się ze snu w fazie REM, nie odzyskała jeszcze kontroli nad mięśniami. Zjawisku temu towarzyszą zazwyczaj bardzo traumatyczne doznania, jak wrażenie bezwładnego spadania czy ucisku na klatkę piersiową. Podczas paraliżu sennego mogą też występować halucynacje wzrokowe, słuchowe lub dotykowe. Chociaż paraliż senny bywa przerażającym doświadczeniem, nie jest niebezpieczny dla zdrowia i trwa zwykle krótko.

Mówienie przez sen
Mówienie w trakcie snu może mieć miejsce niezależnie od fazy snu. Wypowiedzi osoby mówiącej przez sen są pozbawione sensu, często jest to niezrozumiałe bełkotanie. Często zdarza się, że ludzie przez sen klną jak szewcy nawet wtedy, gdy na co dzień nie używają wulgaryzmów.

Często mówienie przez sen spowodowane jest niedostatkiem snu lub dużym stresem, czasem jednak da się je sprowokować przez mówienie do śpiącej osoby. Jeśli nie towarzyszy mu lunatykowanie, lęki nocne czy inne niepokojące parasomnie, nie stanowi ono powodu do niepokoju.

Zaburzenie to nie jest szkodliwe, lecz może denerwować nasze drugie połówki czy nawet sąsiadów. Osoba, która wie, że mówi przez sen, może wstydzić się tej przypadłości. W konsekwencji może doprowadzić się do bezsenności i trudności z zasypianiem poza domem.

Zespół niespokojnych nóg
Ta dolegliwość związana jest z uczuciem nieprzyjemnego drętwienia lub mrowienia kończyn, które ustępuje po poruszaniu nogami. Często utrudnia zaśnięcie osobie, która na niego cierpi. Gdy zaś uda jej się zasnąć, zespół niespokojnych nóg może doprowadzić do ponownego wybudzenia.

Niemal 50% przypadków zespołu niespokojnych nóg jest związanych z innymi kłopotami zdrowotnymi. Przede wszystkim wynika ono z niedoborów żelaza lub magnezu, ale też niewydolności nerek czy polineuropatii. W przypadku ponad połowy osób nie udaje się znaleźć pierwotnej przyczyny dolegliwości.

Choć lista parasomni może nas przerażać, w większości przypadków nie mamy powodów do zmartwień. Ich wystąpieniu można częściowo zapobiec, a ich skutki złagodzić. Podstawą jest zachowanie odpowiedniej higieny snu, a więc spanie w komfortowych warunkach dających nam komfort oraz odpowiedni wypoczynek.

Zwiększeniu higienu snu sprzyja przede wszystkim wybranie dobrego materaca, który zapewni nam odpowiednie podparcie ciała i oparcie dla kręgosłupa. To materac bowiem odpowiada za jakość snu, a ta przekłada się na poziom regeneracji organizmu w trakcie nocy. Od niego natomiast zależy to, jak będziemy funkcjonować.

Materacem wartym uwagi dla wszystkich osób dbających o najwyższy komfort snu jest materac Osaka Air wykonanego w metodologii design thinking, jakiego zakup nie jest obarczony żadnym ryzykiem. Onsen Sleeping daje bowiem swoim klientom możliwość jego zakupu, przetestowania w zaciszu własnej sypialni oraz zwrotu przez aż 100 dni od doręczenia!

Zachęcamy również do zapoznania się z pozostałymi artykułami na najlepszym blogu o spaniu i zdrowiu, a także Encyklopedią Zdrowego Snu przygotowaną przez ekspertów Onsen Sleeping.